Begrotingscriterium
Ad 1a – Overschrijding lasten programma's
De raad van Hilversum autoriseert jaarlijks met het vaststellen van de programmabegroting de lasten en baten op programma niveau. De afwijkingen in de realisatie zijn als volgt:
Alleen de gerealiseerde uitgaven op de programma's Werken en Financiën en grondexploitaties overstijgen de actuele raming 2023.
Programma 3 – arbeidsparticipatie en inkomensregelingen
In 2023 zijn op beide thema's meerdere (kleine) afwijkingen. Een belangrijke oorzaak van de hogere uitgaven betreft uitvoering van energiearmoede van €597.000. Hiertegenover staat een specifieke uitkering van het rijk.
Programma 5 – financiële huishouding
Het nadeel aan de lastenzijde wordt voornamelijk veroorzaakt door een lagere dan verwachte toerekening van rente. Conform de richtlijnen van het BBV was een herrekening noodzakelijk. Het betreft een voor de jaarrekening neutrale herrekening, omdat tegenover deze hogere lasten de lagere en voordelige toerekening in de programma's 1 t/m 4 staat.
De kostenoverschrijdingen op beide programma's worden geheel of grotendeels gecompenseerd door direct gerelateerde opbrengsten. Overeenkomstig artikel 4 (addendum) Financiële verordening wordt deze afwijking als acceptabel aangemerkt.
Ad 1b – Overschrijding uitgaven investeringen
Kredieten worden, al dan niet tezamen in het investeringsplan vastgesteld, maar de bedragen worden altijd afzonderlijk per investering door de raad gevoteerd. De afwijkingen van de kredieten per programma die per 31.12.2023 zijn afgesloten is als volgt:
Op de onderstaande kredieten hiervan is per 31.12.2023 een overschrijding van het beschikbaar en afzonderlijk gevoteerde krediet.
Overeenkomstig art. 8 van de FV 212 vindt slechts tussentijdse informatievoorziening aan de raad wanneer het college een financiële overschrijding van € 0,25 miljoen of meer van het investeringskrediet verwacht. Dat is bij geen van kredieten die per 31.12.2023 zijn afgesloten het geval. Het totaal aan overschrijdingen van afgerond € 227.000 wordt als acceptabel aangemerkt.
Ad 2 – Ongeautoriseerde mutaties reserves
Het overzicht van de mutaties reserves in 2023 is als volgt:
Bij vier reserves wijkt de werkelijke onttrekking en/of toevoeging in 2023 af van de raming die in de begroting 2023 was voorzien. De raad heeft het college voor deze vier reserves evenwel gemachtigd om binnen het doel en het saldo van de bestemmingsreserve de onttrekkingen en toevoegingen te doen op basis van werkelijke lasten en baten. Er is derhalve geen sprake van ongeautoriseerde mutaties.
Ad 3a – Onderbesteding lasten programma's
Voor het overzicht, zie de tabel onder 1a.
Programma 1 – Wonen en leven
De onderschrijding in het programma Wonen en leven telt op tot € 4,3 miljoen en wordt onder andere verklaard door het voorstel budgetoverhevelingen op dit programma van tezamen € 4,1 miljoen. De raad is, zoals gebruikelijk in Hilversum vooruitlopend op de behandeling van de jaarstukken, hierover via RIB (raadsinformatiebrief 13) op 5 maart 2024 geïnformeerd. Dit bedrag blijft daarom buiten de telling van de afwijking.
Programma 2 – Zorg
De onderbesteding op lasten in programma 2 bedraagt € 6,4 miljoen en wordt vooral bepaald doordat:
- In de begroting was verondersteld dat de verbouwingskosten van de opvanglocatie Oekraïners via de exploitatie zouden lopen. In de realisatie zijn deze verbouwingskosten echter geactiveerd (voortschrijdend inzicht). Dit resulteert in een lagere lasten (en Baat, zie overschrijding baten) van € 4,2 miljoen;
- Opvanglocaties later in gebruik zijn genomen dan verwacht, waardoor de exploitatielasten € 1,5 miljoen lager zijn uitgevallen;
- Wmo maatwerkdienstverlening: De zorglasten 2023 vallen € 543.000 lager uit dan begroot. Dit zit met name bij de huishoudelijke hulp en begeleiding. Waarbij de interventies resultaten hebben opgeleverd.
- Overeenkomstig de voorwaarden van de OAB zullen de middelen van € 509.000 volgend jaar beschikbaar zijn voor de uitvoering van de nieuwe HEA.
- In 2023 zijn minder trajecten WEB volwassenen educatie doorlopen dan het budget toeliet. De lagere lasten hiervan zijn € 305.000.
De kostenonderschrijdingen houden allen verband met direct gerelateerde opbrengsten van het rijk, behalve de onderschrijding op Wmo maatwerkdienstverlening. Dit betreft een open-einde regeling. Aangezien hierover geen nieuwe en gewijzigde afspraken zijn vastgelegd in de financiële verordening, tellen deze bedragen volgens de nieuwe definitie in de BBV op bij de afwijking.
Programma 4 – Bestuur
De onderbesteding op lasten in programma 4 bedraagt tezamen (incl. overhead) € 804.000 en wordt met name verklaard door het voorstel budgetoverhevelingen op dit programma van € 951.000. De raad is, zoals gebruikelijk in Hilversum vooruitlopend op de behandeling van de jaarstukken, hierover via RIB (raadsinformatiebrief 13) op 5 maart 2024 geïnformeerd. Dit bedrag blijft daarom buiten de telling van de afwijking.
Ad 3b – Overschrijding (voordeel) baten programma's
Programma 3 – Werken
In 2023 is op het programma Werken € 1,1 miljoen meer aan inkomsten gerealiseerd. Bijna € 600.000 betreft de vergoeding van het rijk voor de uitvoering van energiearmoede via de specifieke uitkering Energiearmoede. Daarnaast wordt een voordeel van € 233.000 veroorzaakt door de van waardering debiteuren minima.
Verder zijn overeenkomstig de voorwaarden van het Regionaal Mobiliteitsteam (RMT), de baten (Rijksbijdrage) in lijn gebracht met de lasten van het RMT. De uitvoering van Regionale Mobiliteitsteam ligt bij de Regio Gooi en Vechtstreek en heeft in 2023 geleid tot € 291.000 hogere lasten dan begroot.
De batenoverschrijdingen houden verband met direct gerelateerde opbrengsten van het rijk en/of uitvoering van een open-einde regeling. Aangezien hierover geen nieuwe en gewijzigde afspraken zijn vastgelegd in de financiële verordening, tellen deze bedragen volgens de nieuwe definitie in de BBV op bij de afwijking.
Programma 4 – Bestuur
In 2023 is € 483.000 meer aan opbrengsten gerealiseerd dan geraamd. Het betreft voor € 200.000 hogere doorbelaste loon- en afdelingskosten en voor € 224.000 aan hogere leges burgerzaken, zoals reisdocumenten.
Beide batenoverschrijdingen blijven beneden de grenswaarde van € 250.000, zoals die staat vermeld in de financiële verordening. Deze bedragen blijven daarom buiten de telling van de afwijking.
Ad 3c – Onderschrijding (nadeel) baten programma's
Programma 1 – Wonen en leven
In 2023 blijven de inkomsten op het programma Wonen en leven achter met € 1,2 miljoen ten opzichte van de raming. Dit komt oa. doordat rekening was gehouden met bouwleges van een groot bouwproject. De aanvraag voor een vergunning heeft uiteindelijk niet plaatsgevonden in 2023. Het incidenteel nadeel hiervan bedraagt € 849.000.
Verder is de daadwerkelijke tegemoetkoming SPUK MEOZ € 328.000 lager uitgevallen dan het voorschot dat eerder door het rijk is ontvangen.
Het was gedurende het opstellen van de eindejaarsrapportage niet bekend dat de vergunningaanvraag van het bouwproject zou vertragen. De batenonderschrijding SPUK MEOZ houdt verband met direct gerelateerde opbrengsten van het rijk. Voor beide onderwerpen geldt evenwel dat deze niet eerder als nadeel aan de raad zijn gemeld. De beide bedragen tellen daarom mee als afwijking.
Programma 2 – Zorg
Het nadeel als gevolg van een lager gerealiseerde opbrengst op dit programma bedraagt € 4,6 miljoen en komt doordat een rijksbijdrage van € 4,2 miljoen was voorzien voor de verbouwingskosten van opvanglocaties. Nu de kosten zijn geactiveerd (zie onderschrijding lasten), worden ook de inkomsten buiten de exploitatie verantwoord.
Overeenkomstig de voorwaarden van zowel het OAB en het WEB volwassenen educatie zijn de rijksbijdrage in lijn gebracht met de respectievelijk lagere lasten van € 509.000 en € 305.000.
Alle batenonderschrijdingen houden verband met direct gerelateerde opbrengsten van het rijk. Maar aangezien hierover geen nieuwe en gewijzigde afspraken zijn vastgelegd in de financiële verordening, tellen deze bedragen, volgens de nieuwe definitie in de BBV, op bij de afwijking.
Programma 5 – financiële huishouding
In 2023 is € 5,2 miljoen minder aan inkomsten gerealiseerd. Ruim € 1,6 miljoen komt vooral door een lagere algemene uitkering via de Decembercirculaire als gevolg van actualisatie van de maatstaf voor huishoudens met een laag inkomen. Daarnaast is er een inkomstenderving van € 2,5 miljoen vanwege de uitgestelde verkoop van de panden naar 2024 aan de Badhuislaan. Verder is op twee grondexploitaties een afname van lasten. De nadelige afwijking hiervan op de positie onderhanden werk bedraagt € 2,2 miljoen.
Over de uitkomst van de Decembercirculaire is de raad eerder bij RIB (raadsinformatiebrief 2) geïnformeerd en het effect van de grondexploitaties is in de raadsvergadering van 16 mei jl. behandeld. Beide bedragen blijven daarom buiten de telling van de afwijking.
De verkoop van panden aan de Badhuislaan is vertraagd door een juridisch onderzoek naar het verkoopproces en is uiteindelijk begin 2024 gerealiseerd. Aangezien er geen nieuwe en gewijzigde afspraken zijn vastgelegd in de financiële verordening over hoe dit nadeel tijdig aan de raad moet worden gemeld, tellen deze bedragen vooralsnog op bij de afwijking.
Ad 3d – Onderbesteding investeringen
Op de onderstaande kredieten is per 31.12.2023 een onderschrijding van het beschikbaar en gevoteerde krediet.
Er zijn drie kredieten waarvan de onderbestedingen per 31.12.2023 groter zijn dan € 0,25 miljoen. Dit zijn:
- Deklagen geluidsreducerend asfalt
- Persleiding van Linschotenlaan
- Anton Philipsweg 1
In de jaarrekening worden deze in hoofdstuk 5.3.1 Overzicht investeringskredieten als volgt toegelicht:
Deklagen geluidsreducerend asfalt
Tot medio 2023 werden de deklagen verantwoord als investering. Met de vaststelling van de beheerplannen openbare ruimte (raadsvergadering 14 juni 2023) zijn de investeringen voor de deklagen in lijn met de wet- en regelgeving van het BBV gewijzigd naar verantwoording in de exploitatie. Dit leidt tot een voordeel bij investeringskredieten van € 263.000 en een nadeel in de exploitatie.
Persleiding van Linschotenlaan
Na de calamiteit is onder druk een inschatting gemaakt van de kosten voor de vervanging van de persleiding. Voor deze aanvraag zijn andere uitgangspunten gehanteerd dan bij de daadwerkelijke uitvoering. Door de uitvoering te combineren met het vertraagde vervangingsproject de ‘Van Linschotenlaan’ is veel voordeel behaald in financiën en in tijd. Hierdoor kunnen we dit krediet met een voordeel van € 306.000 afsluiten.
Anton Philipsweg 1
Dit krediet is voor de investering van de verbouwing van de opvanglocatie Oekraïners op de Anton Philipsweg 1. Het Rijk heeft in 2022 aangegeven de verbouwingskosten van € 1,9 miljoen (transitiekosten) van opvanglocaties per jaar op basis van gebruiksduur te financieren. Aan de hand hiervan is een raadsvoorstel ingediend om de transitiekosten te activeren en af te schrijven (raadsvergadering: 7 december 2022). Later gaf het Rijk aan de verbouwingskosten volledig te financieren in plaats van financieren per gebruikersjaar om administratieve lasten te verminderen. De verbouwingskosten van de Philipsweg voor 2023 zijn volledig vergoed door het Rijk. De kosten zijn geactiveerd en de opbrengsten ontvangen van het Rijk zijn ook geboekt ten gunste van het krediet. Per saldo zijn er geen kosten meer voor gemeente Hilversum waarop afgeschreven hoeft te worden, daarom wordt het krediet van € 1,9 miljoen afgesloten.
Aangezien er geen nieuwe en gewijzigde afspraken zijn vastgelegd in de financiële verordening over hoe deze verschillen tijdig aan de raad moeten worden gemeld, tellen deze bedragen vooralsnog op bij de afwijking.
Geïnitieerde acties
De bestendige gedragslijn van onze gemeente is dat verschillen die ontstaan zijn ná de eindejaarsrapportage worden gemeld in de jaarrekening en daar ook worden toegelicht. Omdat deze bestendige gedragslijn niet is vastgelegd in de Financiële verordening, is hier toch sprake van een formele begrotingsonrechtmatigheid. Deze uitleg van het begrip begrotingsrechtmatigheid is pas eind 2023 gegeven, waardoor dit niet meer meegenomen kon worden in de actualisatie van de Financiële verordening eind 2023. Bij de eerstvolgende actualisatie van de Financiële verordening zullen we een voorstel doen voor een extra bepaling ter voorkoming van deze formele begrotingsonrechtmatigheid in de toekomst.
Aanvullend dient de analyse van de eindejaarsrapportage aangescherpt te worden op ook onderbestedingen en afwijkingen in de baten. In de aanloop naar de eindejaarsrapportage 2024 wordt hiermee in de planning rekening gehouden.
Voorwaardencriterium
Opvang ontheemden uit Oekraïne
De opvang van de ontheemden uit Oekraïne vond ook in 2023 deels plaats in hotels waarmee in 2022 overeenkomsten zijn afgesloten voor het boekjaar 2023. Naast de hotelopvang zijn ook kosten noodzakelijk voor het regelen van ondersteuning en beveiliging. De uitgaven voor de hotelopvang, ondersteuning en beveiliging is na afloop periode dwingende spoed te kwalificeren als onrechtmatig, gezien deze dienstverlening om moverende redenen niet is aanbesteed. De totale onrechtmatigheid voor 2023 bedraagt € 2,4 miljoen. Om een continuïteit in de opvang te blijven garanderen zijn diverse contracten voor hotelopvang, beveiliging en begeleiding in 2023 gecontinueerd.
Geïnitieerde acties
Het uiteindelijke doel is om alle ontheemden uit Oekraïne passend en zorgvuldig op te vangen en tevens te voldoen aan de taakstelling voor de te realiseren opvangplekken. In de tussentijd willen wij zo min mogelijk ‘schuiven’ met mensen. Wij maken hierbij permanent een afweging tussen humanitaire gronden en de naleving van vigerende wet- en regelgeving. Voor de ‘onrechtmatig aanbestede’ contracten zijn in de afgelopen periode afdoende maatregelen genomen om deze onrechtmatigheid niet meer te laten bestaan dan wel het principe te hanteren van ‘pas toe of leg uit’.
Software
De huidige omvang wordt voornamelijk veroorzaakt door de nog doorlopende fout van in het verleden onjuist aanbestede diensten op het gebied van software contracten. Er is hierbij sprake van veelal een bewuste keuze om deze geconstateerde en doorlopende fout te accepteren omwille van het bekende spanningsveld tussen rechtmatigheid en doelmatigheid. Vanuit het oogpunt van rechtmatigheid moesten de afgelopen jaren in een korte periode diverse contracten (veelal ICT applicaties) opnieuw worden aanbesteed.
Geïnitieerde acties
Het uiteindelijke doel is om alle software contracten rechtmatig aan te besteden. Het college voert (Europese) aanbestedingen bij voorkeur uit op momenten die logisch samenhangen met de verdere ontwikkeling van de organisatie als geheel en de bedrijfsvoering in het bijzonder. Op deze wijze leveren aanbestedingen een strategische bijdrage aan de lange termijn continuïteit en stabiliteit van onze dienstverlening én voorkomen we kapitaalvernietiging en capaciteitsverspilling door migraties die louter zijn ingegeven door aflopende contracten.